Hoofdstuk 2
Ziekte- en Sectoroverstijgende PPP's

Unieke Samenwerking

Patiënt specifieke behandelingen een stap dichterbij

De Samenwerkende Gezondheidsfondsen en de Topsector Life Sciences & Health stelden samen met het bedrijfsleven 17,5 miljoen euro beschikbaar voor immunologische onderzoeken. In plaats van dat er gekeken wordt naar één specifiek ziektebeeld, is in de projecten gezocht naar de achterliggende oorzaak: de fout in het immuunsysteem. Hiermee kan de ontwikkeling van nieuwe behandelingen voor vele immuunziekten versneld worden en kunnen patiënten beter op maat behandeld worden. Dit draagt bij aan de missies van het Maatschappelijk Thema Gezondheid & Zorg van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Bij uiteenlopende ziekten speelt ontregeling van het immuunsysteem een cruciale rol, onder meer bij infectieziekten, kanker, allergieën en auto-immuunziekten. Zo reageert het afweersysteem bijvoorbeeld te sterk in het geval van auto-immuunziekten als reuma en diabetes en juist onvoldoende sterk of gericht in het geval van kanker. Ook bij MS, allergieën, chronische ontstekingsziekten aan bijvoorbeeld de darmen of luchtwegen en bij het ontstaan van hart- en herseninfarcten speelt het afweersysteem een belangrijke rol.

Animatievideo
Samen met de Samenwerkende Gezondheidsfondsen heeft de Topsector Life Sciences & Health (Health~Holland) een animatievideo gemaakt om het onderzoek visueel toe te lichten. Benieuwd geworden? Bekijk het hiernaast door op de play button te drukken.

Krachtenbundeling

Om ervoor te zorgen dat het ontregelde immuunsysteem gezond wordt en blijft hebben de Samenwerkende Gezondheidsfondsen en de Topsector Life Sciences & Health een onderzoeksprogramma opgezet om veelbelovend onderzoek te financieren. Vele onderzoekers en bedrijven hebben hiervoor de krachten gebundeld met belanghebbenden zoals patiënten, artsen en gezondheidsfondsen in een unieke samenwerking in ziekte-overstijgend immunologie onderzoek. Lees hier meer.

Veelbelovend onderzoek

Het Imuunsysteem in Kaart Brengen om Passende Medicijnen te Kunnen Geven

INTERVIEW

met Janneke Samsom

 

In dit interview met Janneke Samsom, hoofd van het research laboratorium kindergeneeskunde van het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis, vertelt zij over het TIMID-consortium (T cell driven Immune Mediated Inflammatory Diseases). Dit consortium onderzoekt de mogelijkheid om de classificaties van immuunziektes, zoals diabetes type I en de ziekte van Crohn, te baseren op het immuunprofiel dat ontstaat door een afwijkende immuunreactie. Het doel van deze ziekte-overstijgende classificatie is om meer passende medicatie te kunnen geven aan patiënten.

Het Publiek-Private Partnerschap ImmuneHealthXL

Voor het SGF Programma Immunologie trokken de Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) en de Topsector Life Sciences & Health (LSH) samen met het bedrijfsleven 17,5 miljoen euro uit voor veelbelovende immunologische onderzoeken. Het TIMID-consortium, heeft samen met Target-to-B en DC4Balance, het Publiek-Private Partnerschap (PPP) ImmuneHealthXL opgericht om gezamenlijk ziekte-overstijgend onderzoek door te zetten. Bij het voorschrijven van een medicijn wordt nu geen onderscheid gemaakt tussen B-cel, T-cel en DC-cellen. Deze drie projecten zijn ontstaan om patronen juist wel met elkaar te vergelijken en onderscheid te maken. “Onderling communiceren we veel met elkaar, want er zijn vele raakvlakken en je kunt de projecten bijna niet van elkaar scheiden”, legt Samsom uit.

Het doel van ImmuneHealthXL is om de gezondheid te verbeteren door middel van het beschermen, behouden, herstellen en versterken van het immuunsysteem van kinderen tot ouderen. Deze missie valt ook direct onder de centrale missie (in 2040 leven alle Nederlanders tenminste vijf jaar langer in goede gezondheid, en zijn de gezondheidsverschillen tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30% afgenomen) en missie III (in 2030 is van de mensen met een chronische ziekte of levenslange beperking het deel dat naar wens en vermogen kan meedoen in de samenleving met 25% toegenomen) van het Maatschappelijk thema Gezondheid en Zorg, zoals opgesteld door het Ministerie van VWS.

Van ziek orgaan naar het immuunsysteem

Bij veel chronische ziektes waar het immuunsysteem een belangrijke rol in speelt zijn heel veel verschillen te zien tussen patiënten ook al hebben zij dezelfde medische diagnose. Deze verschillen maken het dat medicatie die het immuunsysteem beïnvloedt vaak niet goed aansluit en therapieën daarom vaak aangepast moeten worden of niet optimaal werken. Door de continue angst voor re-activatie van de ziekte gaat de gezondheid en kwaliteit van leven van de patiënt achteruit. Om een betere inschatting te kunnen maken hoe verschillende patiënten met eenzelfde ziekte gaan reageren op een bepaalde  medicatie, is het nodig om het immuunsysteem in kaart te brengen. 

Op dit moment wordt er bij deze chronische immuunziektes meer gekeken naar het zieke orgaan en wat precies het mechanisme is bij dat zieke orgaan. “Dit willen we graag veranderen. Want als je de ziekte van het orgaan kent en begrijpt waar de fout zit in het immuunsysteem van de individuele patiënt dan kun je daar gerichter actie op ondernemen. Uiteindelijk behandel je zodoende bij een patiënt het zieke immuunsysteem en niet alleen het specifieke orgaan”, legt Samsom uit. Samsom vertelt dat de complexiteit van het immuunsysteem ervoor heeft gezorgd dat dit onderzoek niet eerder plaats heeft gevonden.

Nu is het met de juiste apparatuur mogelijk om in één druppeltje bloed verschillende immuun eiwitten te meten die een bepaald individu-specifiek patroon kunnen vormen. Dit patroon maakt duidelijk hoe het immuunsysteem van die persoon eruitziet en daarmee kan een immuunprofiel opgesteld worden. Naast dat dit patroon een goed beeld van de werking van het immuunsysteem geeft, geeft het ook inzicht in welke medicijnen nuttig kunnen zijn voor een effectieve behandeling van die persoon met dat unieke immuunprofiel en die ziekte.

Betrokken samenwerkende bedrijven en patiënten

De bedrijven die aan dit consortium meedoen zijn volgens Samsom sterk betrokken bij het onderzoek en nemen met hun team deel aan besprekingen. Ze helpen onderzoekers de samenwerking op onderdelen of het geheel  op te bouwen, wat ook vanuit hun kant investeringen kost. Dat laat zien dat het de bedrijven niet uitsluitend om markt en winst gaat, maar dat ze echt betrokken willen zijn bij het ontwikkelen van oplossingen voor de patiënten. Een bedrijf kan ook aangeven dat ze bij een specifiek onderdeel betrokken willen worden, zoals het genereren van (meer) patiëntbetrokkenheid, en daar kan rekening mee gehouden worden.

Klankbordgroep

Om patiënten te betrekken bij dit onderzoek is er binnen TIMID een jaar geleden een jongeren klankbordgroep opgericht. Samsom legt uit dat deze groep zo betrokken is omdat veel van deze patiënten vaak als kind met een ziekte gediagnosticeerd zijn en dus al door heel dat traject heen zijn gegaan. Een probleem voor jonge patiënten is dat het beschikbaar komen van een nieuw medicijn voor kinderen veel langer duurt dan voor volwassenen waardoor er veel minder medicijnen zijn om immuunziekten in jongeren te behandelen. Dat maakt onderzoek naar immuunprofielen en behandeling specifiek gericht op kinderen en extra belangrijk. Daarnaast wordt de klankbordgroep ook gebruikt om de begrijpelijkheid van de nieuwsverspreiding vanuit het consortium voorafgaand aan publicaties te testen.


 

Door deze feedback weet het consortium hoe ze beter uit kunnen leggen wat ze precies onderzoeken. Target-to-B en DC4Balance, de andere consortia in ImmuneHealthXL, hebben ook een patiënten klankbordgroep, zodat de patiënten samen met de onderzoekers en bedrijven samen bouwen en invulling geven aan het onderzoek. Dit project heeft de eerste stap gezet naar beter aansluitende medicijnen voor mensen met chronische immuunziektes. Het uiteindelijke doel is om met medicijnen deze ziektes uit de wereld te helpen. “Dit is een toekomstscenario dat ooit mogelijk moet zijn, maar waar zeker tijd voor nodig is. Misschien wordt het ooit mogelijk om ziektes te genezen of te voorkomen. Maar hiervoor is het nodig om de ziektes eerst goed te begrijpen”, hiermee sluit Samsom het interview af.

Roadmap Voeding, Gezondheid & Leefomgeving

Wie gezonder eet, meer beweegt en meer naar buiten gaat, is minder vaak ziek en leeft meer jaren in goede gezondheid. Maar hoe zorg je ervoor dat dit ook echt gebeurt? De Topsectoren Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, Agri & Food en Life Sciences & Health hebben de handen ineengeslagen om dit samen voor elkaar te krijgen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft voor het maatschappelijke thema Gezondheid & Zorg vijf missies opgesteld. 

Om deze missies te behalen, speelt goede voeding  een essentiële rol. Daarom is een samenwerking tussen de drie topsectoren, die over gezondheid en zorg, gezonde voeding en een groene leefomgeving gaan, niet meer dan logisch! Dit heeft geresulteerd in een Roadmap Voeding, Gezondheid en Leefomgeving.

Implementatie Roadmap Voeding,
Gezondheid en Leefomgeving

Door het implementeren van de Roadmap kunnen projecten gefinancierd worden om de voedselomgeving gezonder en duurzamer te maken. Zo financieren de topsectoren bijvoorbeeld projecten voor interventies voor gezonde voeding in de zorg en horeca. ‘’Om impact te realiseren voor meer gezonde voeding en leefstijl, moeten de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) meer samenwerken’’, aldus José Vogelzang, wetenschappelijk directeur van de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen.

Innovatie award voor meer groenten in de zorg

Tijdens het Groentecongres met als thema “Meer groente in de zorg”, is de prijs voor het meest innovatieve idee om gezonde voeding laagdrempelig aan te bieden in ziekenhuizen en zorginstellingen gewonnen door de “Health Food Wall.” Dit is een automaat die gezonde en duurzame maaltijden aanbiedt. Health Food Wall is een bedrijf wat smart fridges die gezonde maaltijden met veel groenten aanbiedt voor zorginstellingen en een duurzaam concept heeft. De smart fridge staat inmiddels in een aantal zorginstellingen. Het Jury-rapport geeft aan dat het een belangrijke innovatie is voor de zorg. Health Food Wall biedt uitkomst voor een gezonde maaltijd voor zowel patiënt, medewerker als bezoeker en is een uitstekend alternatief voor de traditionele automaten gevuld met snoep, chips en frisdrank.  Bovendien zijn de producten uit deze automaat ook duurzaam geproduceerd.

Gezonde voeding met veel groenten en fruit klinkt heel logisch maar is vaak een uitdaging. Nederlanders eten maar de helft van de aanbevolen hoeveelheid groenten. Kinderarts Koen Joosten, bestuurslid van de stichting Food for Better Lifestyle, pleit al jaren voor meer groenten in de zorg. “Onderzoek heeft aangetoond dat het eten van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid groenten onder andere leidt tot een vermindering van hart- en vaatziekten, astma (bij kinderen) en bepaalde types kanker.” Daarom is het ook van enorm belang dat ook in zorginstellingen meer groenten en fruit op het menu komen te staan. “Goed voorbeeld doet goed volgen” zegt Joosten. Gezonder eten draagt bij aan het beperken én voorkomen van voedingsgerelateerde ziekten.

MOMENTUM

Recent toonden 15 doorbraakprojecten uit het ZonMw programma Microplastics & Health aan dat kleine plastic deeltjes uit onze omgeving in ons lichaam terecht kunnen komen en mogelijk gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Wat de gevolgen voor onze gezondheid precies zijn, is nog niet bekend. Om meer verduidelijking te krijgen, vinden de doorbraakprojecten doorgang in een publiek-private samenwerking: MOMENTUM.

Bij het gebruik van plastic materialen kunnen kleine plastic deeltjes vrijkomen in het milieu, ook wel microplastics genoemd (waaronder in dit geval ook nanoplastics vallen). Ondanks vele maatregelen, zal naar verwachting de hoeveelheid microplastics de komende tijd alleen maar toenemen. Uit recent onderzoek blijkt dat microplastics in het milieu en onze voeding via inademing of inslikken in het menselijk lichaam terecht kunnen komen en daar mogelijk verstorende effecten hebben op bijvoorbeeld ons afweersysteem. Aan welke en hoeveel van deze microplastics we precies worden blootgesteld en wat de mogelijke humane gezondheidseffecten zijn, is nog niet bekend.

Doel van het onderzoek 
Doel van het onderzoek  MOMENTUM (Microplastics and Human Health Consortium) zorgt voor samenhang in het onderzoek naar de risico’s van microplastics. Met oplossingen voor een gezonde leefomgeving op het oog, zijn naast de industrie nadrukkelijk ook maatschappelijke organisaties en het innovatieve bedrijfsleven bij dit onderzoek betrokken. Het doel van dit project is de risico's van microplastics voor de volksgezondheid vast te stellen en waar nodig oplossingen te bieden. Hiervoor worden bijvoorbeeld methoden ontwikkeld om microplastics te meten in het menselijk lichaam, waarmee de effecten op onder andere ons afweersysteem, darmen, hersenen en de foetale ontwikkeling worden onderzocht. 

In MOMENTUM werken universiteiten, kennisinstituten en bedrijven samen. Door bijdragen van deze instellingen en financiering door Health~Holland, ZonMw, en de ministeries van VWS en IenW, heeft het project een omvang van 5,9 miljoen euro voor de periode 2021-2024. Deze periode is te kort om alle kennisbehoeften te vervullen, maar zal goede inzichten opleveren in de benodigde vervolgstappen in innovatie en beleid, met het oog op een gezonde leefomgeving. Lees meer over MOMENTUM hier

5,9

miljoen euro